Bánh đậu xanh Hải Dương – Đặc sản văn hóa nổi tiếng – Bánh đậu xanh Rồng Vàng Hoàng Gia

1. Nguồn gốc và lịch sử của bánh đậu xanh Hải Dương

Bánh đậu xanh Hải Dương xuất hiện từ đầu thế kỷ 20 và nhanh chóng trở thành món bánh nổi tiếng gắn liền với vùng đất Xứ Đông (tên gọi xưa của Hải Dương). Theo giai thoại dân gian, trong một lần vua Bảo Đại kinh lý qua trấn Hải Dương, người dân địa phương đã dâng lên nhà vua loại bánh làm từ đậu xanh với hương vị ngọt thanh, thơm bùi. Vua thưởng thức thấy ngon liền ban sắc lệnh khen ngợi; trên tờ sắc có in hình rồng vàng tượng trưng uy quyền hoàng gia. Từ đó, bánh đậu xanh Hải Dương được gắn với tên gọi “bánh đậu xanh Rồng Vàng” – một dấu ấn riêng biệt để phân biệt với các loại bánh đậu xanh ở địa phương khác.

Thuở ban đầu, bánh đậu xanh là thứ quà xa xỉ “chỉ để dành cho những người giàu có, quyền quý”. Dần dần, món bánh này phổ biến hơn trong đời sống người dân và trở thành đặc sản tiêu biểu của Hải Dương. Nhiều tư liệu ghi nhận bánh đậu xanh Hải Dương từng được chọn làm lễ vật, quà biếu triều đình trong thời phong kiến và tiếp tục được ưa chuộng suốt thời kỳ hiện đại. Với bề dày lịch sử hơn 100 năm, bánh đậu xanh ngày nay không chỉ là một món ngọt thông thường mà còn là biểu tượng văn hóa ẩm thực và niềm tự hào của người dân Hải Dương

2. Nguyên liệu, quy trình và kỹ thuật sản xuất

Nguyên liệu chính: Bánh đậu xanh được làm từ các thành phần dân dã nhưng đòi hỏi chất lượng cao. Thành phần cơ bản gồm đậu xanh đã xay nhuyễn (tốt nhất là loại đậu hạt mẩy, lòng vàng), đường kính trắng kết tinh, và chất béo (mỡ lợn truyền thống hoặc dầu thực vật). Ngoài ra, để tạo hương thơm dịu mát, người làm bánh thường thêm tinh dầu hoa bưởi hoặc vani vào khâu phối trộn. Tất cả nguyên liệu phải được chọn lọc kỹ lưỡng: đậu xanh phải phơi khô, không mốc; đường tinh khiết; mỡ lợn phải là loại mỡ khổ rán kỹ cho trong và thơm, nếu rán quá lửa sẽ khét, rán non lại thiếu độ ngậy. Tỷ lệ pha trộn các nguyên liệu là bí quyết quan trọng, bởi “vượt tỉ lệ đó bánh sẽ kém chất lượng”.

Quy trình sản xuất truyền thống: Người thợ làm bánh trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ. Kế đến, đậu được phơi hoặc sấy khô rồi rang chín vàng đều trên chảo nóng. Rang đậu là khâu quyết định hương vị: nếu rang cháy, bột đậu sẽ bị khét; rang chưa tới, bột sẽ bị ngái mùi đỗ sống. Đậu rang xong thường được ủ qua 1 ngày để nguội hẳn, rồi xát bỏ vỏ và nghiền mịn thành bột. Tiếp theo, bột đậu xanh được trộn đều với đường và mỡ (hoặc dầu) theo tỷ lệ gia truyền. Hỗn hợp bột sau trộn không dùng ngay mà ủ từ 8–24 giờ để đường, chất béo và đậu xanh quyện hòa hoàn toàn. Khâu ủ bột giúp bánh thành phẩm tơi xốp, mềm mịn và “tan nhanh trong miệng” khi thưởng thức.

Khi bột đã “ngấu”, nghệ nhân sẽ đóng bánh bằng khuôn. Bột được ép thành từng khối vuông nhỏ, kích cỡ chuẩn thường là 10 viên bánh mỏng xếp thành khối hộp chữ nhật (khoảng 8,5×3,2×1,1 cm). Cuối cùng, bánh được gói kín để bảo quản. Ngày xưa, bánh thường gói bằng giấy bản thấm dầu hoặc giấy báo, sau cải tiến dùng giấy bạc để chống ẩm mốc và giúp bánh giữ được lâu hơn khi vận chuyển đi xa. Đến nay, nhiều cơ sở vẫn duy trì gói và đóng hộp thủ công – khâu đòi hỏi sự khéo léo và cẩn thận của người thợ để đảm bảo từng chiếc bánh vuông vức, không bị vỡ nát.

Kỹ thuật hiện đại: Nghề làm bánh đậu xanh Hải Dương hiện nay đã có sự hỗ trợ của máy móc nhằm nâng cao năng suất và vệ sinh. Các công đoạn nặng nhọc như đãi đậu, nấu chín, sấy khô, rang và xay nghiền phần lớn được cơ giới hóa. Nhờ đó, thời gian sản xuất rút ngắn, cho phép làm ra sản lượng lớn mà vẫn giữ được độ đồng đều. Tuy áp dụng máy móc, nhưng nhiều khâu tinh tế (như định hình bánh và đóng gói) vẫn thực hiện thủ công để đảm bảo chất lượng theo kinh nghiệm lâu năm. Một số cải tiến về công thức cũng được áp dụng: có cơ sở thay mỡ lợn bằng dầu thực vật, dùng đường glucose thay cho đường kính nhằm làm bánh nhẹ vị béo, phù hợp hơn với khẩu vị khách hàng hiện đại và tăng tính an toàn cho sức khỏe. Dẫu kỹ thuật sản xuất đổi mới, bí quyết giữ hương vị đặc trưng – từ cách rang đậu, phối trộn đến thời gian ủ bột – vẫn được các nghệ nhân gìn giữ, giúp bánh đậu xanh Hải Dương lưu giữ “hồn cốt” riêng có suốt bao thập kỷ.

3. Ý nghĩa văn hóa và xã hội

Bánh đậu xanh Hải Dương không chỉ là món ăn, mà còn mang giá trị văn hóa sâu sắc trong đời sống người Việt. Từ lâu, bánh đậu xanh đã trở thành thức quà tao nhã gắn liền với nghệ thuật thưởng trà của người Việt. Miếng bánh nhỏ ngọt bùi tan nơi đầu lưỡi, quyện cùng ngụm trà xanh hay trà tàu nóng tạo nên vị thơm thanh và cảm giác thư thái đặc biệt. Thưởng thức bánh đậu xanh bên chén trà đã trở thành một nét đẹp truyền thống trong văn hóa ẩm thực, thể hiện phong thái ung dung và hiếu khách. Bánh thường được dâng lên mời khách quý như một cử chỉ trọng thị, đồng thời cũng là phương tiện kể chuyện quê hương qua hương vị mộc mạc mà tinh tế.

Trong các dịp lễ, Tết cổ truyền, bánh đậu xanh hiện diện như một phần không thể thiếu trên bàn thờ và mâm cỗ. Nhiều gia đình ở Hải Dương và miền Bắc dùng bánh đậu xanh để thờ cúng tổ tiên vào những ngày trọng đại, Tết Nguyên Đán, giỗ chạp. Mâm lễ với hộp bánh vuông vắn, trang trí đẹp vừa thể hiện lòng hiếu kính, vừa giới thiệu được đặc sản quê nhà với khách đến chơi Tết. Bánh đậu xanh cũng thường được chọn làm quà biếu mỗi khi đi xa về thăm quê hoặc trong những dịp lễ, Tết – mang ý nghĩa sẻ chia hương vị ngọt ngào của quê hương cho người thân, bạn bè. Phong tục tặng bánh đậu xanh gói ghém cả tấm lòng người tặng, vừa gần gũi lại trang trọng, nên đã ăn sâu vào ký ức nhiều thế hệ.

Với người dân Hải Dương xa quê, bánh đậu xanh là “hương vị tuổi thơ” và biểu tượng quê hương. Tại các đô thị lớn như Sài Gòn, cộng đồng người Hải Dương thường tìm mua bánh đậu xanh mỗi khi nhớ quê hoặc trong sự kiện gia đình. Chiếc bánh nhỏ bé trở thành “thức quà quê của người xa xứ”, giúp gợi nhớ kỷ niệm và gắn kết tình đồng hương nơi đất khách. Cũng nhờ vậy, bánh đậu xanh đã âm thầm lan tỏa vào đời sống văn hóa của nhiều vùng miền khác: người gốc Bắc xem bánh như một phần ký ức, còn người Nam bộ thấy đây là đặc sản mới lạ đáng để thưởng thức.

Ở tầm vóc rộng hơn, bánh đậu xanh Hải Dương đã vượt ra ngoài ý nghĩa ẩm thực thông thường để trở thành biểu tượng văn hóa của cả vùng. Khi nhắc đến đặc sản đất Hải Dương, hầu như ai cũng nghĩ ngay đến bánh đậu xanh. Bánh đã “trở thành sản phẩm mang tính biểu tượng, là niềm tự hào của người Hải Dương” – đại diện Sở NN&PTNT tỉnh từng phát biểu như vậy khi vinh danh đặc sản này

Qua hơn một thế kỷ tồn tại, bánh đậu xanh không chỉ đơn thuần là món bánh ngọt mà còn chứa đựng tinh hoa, tâm huyết của bao thế hệ nghệ nhân. Việc thưởng thức bánh đậu xanh được nâng tầm thành một nét nghệ thuật truyền thống độc đáo của dân tộc, nơi ẩm thực gắn liền với phong tục, lễ nghi và lòng tự tôn văn hóa

4. Thực trạng và xu hướng phát triển

Sản xuất và tiêu thụ hiện nay: Nghề làm bánh đậu xanh vẫn giữ vị thế quan trọng trong kinh tế địa phương Hải Dương. Tính đến những năm gần đây, toàn tỉnh Hải Dương có trên 50 cơ sở, thương hiệu sản xuất bánh đậu xanh truyền thống. Tập trung nhiều nhất là tại thành phố Hải Dương với khoảng 40 hộ/cơ sở sản xuất quy mô vừa và nhỏ, tạo sản lượng xấp xỉ 13.000 tấn bánh đậu xanh mỗi năm. Sản phẩm không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn được xuất khẩu sang các thị trường như Trung Quốc và châu Âu. Bánh đậu xanh Hải Dương liên tục được vinh danh trong các bảng xếp hạng đặc sản: năm 2017, đây là một trong “Top 10 đặc sản quà tặng nổi tiếng Việt Nam”; trước đó, năm 2013, bánh cũng lọt vào Top 50 đặc sản quà tặng và được Tổ chức Kỷ lục châu Á bình chọn là đặc sản quà tặng châu Á. Những thành tích này cho thấy sức sống mạnh mẽ và uy tín của bánh đậu xanh trên thị trường ẩm thực đặc sản.

Đổi mới bao bì, mẫu mã: Nhằm đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng hiện đại, các cơ sở sản xuất đã chú trọng cải tiến hình thức sản phẩm. Từ hình ảnh quen thuộc là những hộp giấy nhỏ bọc giấy bạc bên trong, nay bánh đậu xanh được đầu tư bao bì đa dạng, bắt mắt và tiện dụng hơn. Nhiều thương hiệu ra mắt các hộp bánh thiết kế sang trọng, thích hợp làm quà biếu cao cấp; thậm chí có loại hộp gỗ chạm khắc tinh xảo hoặc hộp thiếc in hoa văn truyền thống. Việc đóng gói cũng được tiêu chuẩn hóa để đảm bảo vệ sinh và kéo dài thời gian bảo quản lên đến khoảng 100 ngày trong điều kiện thường. Một số doanh nghiệp đã trang bị dây chuyền hút chân không, đóng gói tự động giúp bánh giữ nguyên hương vị khi phân phối đi xa. Nhờ bao bì cải tiến, bánh đậu xanh dễ dàng thâm nhập kênh siêu thị, cửa hàng tiện lợi và cả sân bay – những nơi đòi hỏi tiêu chuẩn cao về đóng gói. Hiện nay, đặc sản này xuất hiện phổ biến tại các hệ thống siêu thị lớn như GO!/Big C, Winmart, Lotte Mart, Coopmart…, các trạm dừng nghỉ trên cao tốc, và cả cửa hàng lưu niệm du lịch. Bao bì đẹp và hiện đại không chỉ giúp bảo quản bánh tốt hơn mà còn góp phần quảng bá hình ảnh văn hóa Hải Dương đến với du khách.

Xu hướng đa dạng hóa sản phẩm: Dù giữ công thức truyền thống, các nhà sản xuất không ngừng nghiên cứu cho ra đời những dòng bánh đậu xanh mới lạ để thu hút thêm khách hàng. Nhiều hương vị độc đáo đã được phát triển dựa trên bánh đậu xanh nguyên bản, như: bánh đậu xanh trà xanh (matcha), bánh đậu xanh sầu riêng, bánh đậu xanh hương dừa, bánh đậu trái cây tổng hợp,… Mỗi biến tấu mang lại trải nghiệm khẩu vị mới nhưng vẫn giữ nền tảng bùi thơm của đậu xanh. Chẳng hạn, bánh đậu xanh vị dừa kết hợp hương thơm béo của dừa xiêm với vị thanh của đậu, đã được chứng nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh năm 2021. Bên cạnh bánh truyền thống để ăn, một số cơ sở còn sản xuất bột đậu xanh dinh dưỡng – xay mịn từ bánh đậu xanh dùng pha nước uống – vừa tiện lợi vừa tận dụng thương hiệu sẵn có. Xu hướng sáng tạo hương vị và dạng thức sản phẩm giúp bánh đậu xanh tiếp cận nhiều đối tượng khách hàng hơn, từ người lớn tuổi quen vị cổ truyền đến giới trẻ ưa thích những biến tấu mới.

Phân phối mở rộng: Nhờ giao thông và thương mại phát triển, bánh đậu xanh Hải Dương giờ có mặt ở hầu khắp các tỉnh thành trong cả nước. Ngay từ thập niên 1990, các doanh nghiệp Hải Dương đã chủ động đưa sản phẩm vào thị trường miền Nam. Năm 1992, thương hiệu Nguyên Hương mở đại lý tại Sài Gòn – được xem như cơ sở bánh đậu xanh Hải Dương đầu tiên ở phía Nam. Tiếp đó, hàng loạt thương hiệu khác như Hòa An, Hoàng Gia, Hương Nguyên, Minh Ngọc… cũng “Nam tiến”, góp phần đưa bánh đậu xanh trở nên quen thuộc với người tiêu dùng miền Nam. Hiện nay, ngoài kênh phân phối truyền thống (cửa hàng đặc sản, chợ phiên), các hãng bánh đậu xanh còn phát triển mạnh kênh bán hàng online, thông qua mạng xã hội và sàn thương mại điện tử. Khách hàng ở bất cứ đâu cũng có thể dễ dàng đặt mua bánh đậu xanh Hải Dương, giúp mở rộng thị trường tiêu thụ đáng kể. Việc xuất khẩu cũng được xúc tiến, tập trung vào cộng đồng người Việt ở nước ngoài và giới thiệu tới bạn bè quốc tế như một món quà đậm đà bản sắc Việt.

Cơ hội và thách thức: Bên cạnh những cơ hội (như thị trường rộng mở, sản phẩm được quảng bá qua các danh hiệu, chương trình OCOP), bánh đậu xanh Hải Dương cũng đối mặt với không ít thách thức trong tương lai. Sự cạnh tranh từ các loại bánh kẹo hiện đại đòi hỏi ngành bánh đậu xanh phải không ngừng cải tiến để giữ chân người tiêu dùng trẻ. Một số ý kiến gần đây tranh cãi về việc bánh đậu xanh bị xếp hạng thấp trên trang ẩm thực quốc tế (do hiểu lầm về cách thưởng thức bánh với trà) cũng đặt ra bài toán về truyền thông hình ảnh đặc sản. Tuy vậy, chính quyền và người dân địa phương đang nỗ lực nâng tầm thương hiệu: Năm 2022, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Dương đã đề nghị bình chọn bánh đậu xanh (cùng bún cá rô đồng, bánh cuốn, chả rươi) là món ẩm thực đặc sắc cấp quốc gia, nhằm tạo thuận lợi cho quảng bá và gắn với phát triển du lịch. Điều này cho thấy sự chủ động trong việc bảo vệ danh tiếng và mở rộng ảnh hưởng của đặc sản trăm năm tuổi trước bối cảnh mới.

5. Thương hiệu nổi bật

Hơn một thế kỷ hình thành và phát triển đã chứng kiến sự ra đời của nhiều thương hiệu bánh đậu xanh nổi tiếng ở Hải Dương. Theo thống kê địa phương, hiện có trên 50 thương hiệu đang sản xuất bánh đậu xanh truyền thống tại tỉnh, trong đó phải kể đến những cái tên tiêu biểu đã tạo dựng được uy tín trên thị trường.

Bảo Hiên Rong Vang: Được xem như thương hiệu gia truyền lâu đời nhất ở Hải Dương, thành lập từ năm 1922. Bánh đậu xanh Bảo Hiên Rồng Vàng nổi tiếng nhờ chất lượng hảo hạng và hương vị cổ truyền đặc trưng duy trì qua nhiều thế hệ. Thương hiệu này gắn liền với truyền thuyết vua Bảo Đại ban sắc (cái tên “Rồng Vàng” cũng bắt nguồn từ đó) và thường được người sành ăn đánh giá cao về độ tinh tế, tơi xốp. Điểm mạnh của Bảo Hiên nằm ở bề dày kinh nghiệm gần trăm năm, công thức chế biến bí truyền và sự tin cậy của khách hàng truyền miệng. Chính điều này giúp Bảo Hiên giữ vững vị thế “anh cả” trong làng bánh đậu xanh Hải Dương.
Hòa An: Cùng với Bảo Hiên, Hòa An là một trong những thương hiệu bánh đậu xanh lâu năm nổi tiếng của đất Hải Dương. Bánh Hòa An chinh phục thực khách bởi hương vị đậm đà, ngọt dịu rất “quy chuẩn” của bánh đậu xanh truyền thống. Thương hiệu này chú trọng lưu giữ nét riêng của công thức gia truyền, không chạy theo các hương vị mới mà tập trung nâng cao chất lượng cốt lõi. Nhờ đó, bánh Hòa An được nhiều người cao tuổi ưa chuộng và thường có mặt trong các dịp lễ Tết, thờ cúng. Hiện Hòa An vẫn duy trì cơ sở sản xuất tại TP Hải Dương và có hệ thống phân phối rộng, kể cả ở các thành phố lớn. Điểm mạnh của Hòa An là sự ổn định về chất lượng và lòng trung thành của tập khách hàng truyền thống.
Nguyên Hương: Thương hiệu Nguyên Hương gây dấu ấn đặc biệt khi là đơn vị tiên phong mở rộng thị trường bánh đậu xanh vào Nam. Từ năm 1992, Nguyên Hương đã có cửa hàng tại TP. Hồ Chí Minh, giúp người xa quê dễ dàng tìm được hương vị bánh đậu xanh chính gốc. Bánh Nguyên Hương giữ trọn vị thanh bùi của đậu xanh và thơm dịu của tinh dầu bưởi, nhờ đó nhanh chóng chiếm cảm tình của cả khách hàng miền Nam. Thương hiệu này hiện vẫn nổi tiếng với phương châm “hữu xạ tự nhiên hương” – chú trọng chất lượng hơn là quảng cáo rầm rộ. Điểm riêng của Nguyên Hương là sự kết hợp hài hòa giữa giá trị truyền thống và tầm nhìn thị trường, nhờ đó mở đường cho đặc sản Hải Dương vươn xa.
Minh Ngọc: Minh Ngọc là thương hiệu “sinh sau” thời đổi mới nhưng đã nhanh chóng vươn lên trong top các hãng bánh đậu xanh hàng đầu. Bánh Minh Ngọc nổi bật nhờ bao bì đẹp, mẫu mã đa dạng và định hướng đưa bánh đậu xanh đến gần hơn với giới trẻ. Doanh nghiệp này tích cực tham gia các hội chợ ẩm thực, có chiến lược marketing để giới thiệu văn hóa Việt qua sản phẩm bánh truyền thống. Về chất lượng, bánh Minh Ngọc vẫn bám rễ công thức cổ truyền nhưng có bổ sung những biến tấu mới (như dòng bánh đậu xanh trái cây, bánh ít ngọt dành cho người ăn kiêng). Điểm mạnh của Minh Ngọc là tư duy đổi mới, nỗ lực đưa đặc sản cổ truyền hòa nhập vào đời sống hiện đại mà vẫn giữ được hồn cốt dân tộc.
Rồng Vàng Hoàng Gia: Đây là thương hiệu “sinh sau đẻ muộn” (xuất phát từ khoảng năm 1997) nhưng hiện đang là gương mặt tiêu biểu của bánh đậu xanh Hải Dương trên thị trường cả nước. Công ty CP Hoàng Giang (chủ thương hiệu Rồng Vàng Hoàng Gia) do nghệ nhân Đào Quang Chuyện sáng lập, vốn nổi tiếng với câu chuyện ông bỏ nghiệp thẩm phán để khởi nghiệp làm bánh vì đam mê. Chỉ sau hơn 20 năm, Rồng Vàng Hoàng Gia đã khẳng định vị thế bằng loạt thành tích đáng nể: Năm 2014, bánh Rồng Vàng Hoàng Gia được vinh danh là một trong 8 đặc sản Việt Nam lập kỷ lục đặc sản quà tặng (đồng thời đạt danh hiệu đặc sản quà tặng châu Á). Đặc biệt, năm 2024, bánh đậu xanh Rồng Vàng Hoàng Gia trở thành sản phẩm đầu tiên và duy nhất của Hải Dương đạt OCOP cấp quốc gia 5 sao. Thương hiệu này có chiến lược rất năng động: mạnh dạn cải tiến công thức (ra mắt nhiều vị mới như trà xanh, dừa, sầu riêng), đầu tư bài bản vào bao bì, truyền thông và mở rộng thị trường. Bánh Rồng Vàng Hoàng Gia hiện diện rộng rãi ở các siêu thị, cửa hàng đặc sản trên toàn quốc và cả kênh xuất khẩu. Điểm mạnh nổi trội của Hoàng Gia là sự đổi mới sáng tạo và chất lượng cao cấp, được minh chứng bằng các chứng nhận uy tín. Đây cũng là thương hiệu tiên phong đưa câu chuyện di sản (sắc phong “Bánh ngự” vua ban) vào tiếp thị sản phẩm, kết hợp hài hòa giữa giá trị truyền thống và phương thức kinh doanh hiện đại.

Ngoài các thương hiệu kể trên, Hải Dương còn nhiều cái tên khác cũng góp phần làm phong phú thị trường bánh đậu xanh như Bảo Long, Bá Tiến, Quê Hương, Tiên Dung, Kỳ Anh, Hương Nguyên… Mỗi cơ sở có một thế mạnh riêng, tạo nên bức tranh đa dạng cho đặc sản trứ danh này. Sự cạnh tranh lành mạnh giữa các thương hiệu thúc đẩy chất lượng bánh ngày càng nâng cao, đồng thời giúp bảo tồn bí quyết gia truyền của từng dòng họ, làng nghề. Về chiến lược quảng bá, các doanh nghiệp hiện nay đều ý thức đầu tư xây dựng thương hiệu gắn liền với yếu tố địa phương và câu chuyện riêng. Nhiều đơn vị tích cực tham gia các hội chợ, triển lãm trong và ngoài nước, đẩy mạnh truyền thông số, cũng như gắn việc bán bánh với trải nghiệm du lịch (mở showroom đón khách tham quan quy trình làm bánh, v.v.). Nhờ đó, thương hiệu bánh đậu xanh Hải Dương ngày càng vững mạnh, vừa giữ được nét truyền thống vừa không ngừng phát triển trong kinh tế thị trường.

6. Đề xuất giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị

Để gìn giữ truyền thống bánh đậu xanh đồng thời phát huy hơn nữa giá trị văn hóa – kinh tế của đặc sản này, có thể xem xét một số giải pháp sau:

Bảo vệ và tôn vinh thương hiệu truyền thống: Tiếp tục hoàn thiện hồ sơ đề nghị công nhận bánh đậu xanh Hải Dương là thương hiệu ẩm thực quốc gia, qua đó khẳng định uy tín trên phạm vi toàn quốc. Đồng thời, nghiên cứu đăng ký Chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm bánh đậu xanh Hải Dương. Việc này giúp bảo vệ danh tiếng đặc sản trước nguy cơ hàng giả, hàng kém chất lượng và tạo cơ sở pháp lý cho việc quảng bá rộng rãi.
Duy trì làng nghề, truyền dạy bí quyết: Khuyến khích các nghệ nhân lớn tuổi truyền nghề cho thế hệ trẻ thông qua mở lớp đào tạo tại các làng nghề hoặc cơ sở sản xuất. Tỉnh và hiệp hội ngành nghề có thể hỗ trợ kinh phí, tổ chức các cuộc thi tay nghề, tôn vinh nghệ nhân xuất sắc để tạo động lực. Việc duy trì những bí quyết gia truyền – chẳng hạn kỹ thuật rang đậu, ủ bột hay đóng khuôn – cần được ưu tiên, tránh để mai một trước làn sóng công nghiệp hóa. Bên cạnh đó, hỗ trợ các hộ gia đình làm nghề nhỏ lẻ tham gia vào chuỗi sản xuất an toàn, đạt tiêu chuẩn (OCOP, VietGAP) để giữ vững chất lượng truyền thống trong bối cảnh mở rộng quy mô.
Phát triển du lịch trải nghiệm gắn với bánh đậu xanh: Xây dựng các tour du lịch văn hóa tại Hải Dương có điểm nhấn là làng nghề bánh đậu xanh. Ví dụ, du khách có thể ghé thăm một cơ sở sản xuất lâu năm để trực tiếp xem quy trình làm bánh, tham gia thử đóng bánh hoặc thưởng trà với bánh ngay tại chỗ. Tỉnh có thể quy hoạch “phố bánh đậu xanh” hoặc một khu trưng bày đặc sản trong thành phố, nơi tập trung các cửa hàng nổi tiếng (Bảo Hiên, Hoàng Gia, Hòa An…). Điều này vừa tạo điểm tham quan mua sắm cho du khách, vừa giúp các cơ sở tăng doanh thu. Việc lồng ghép câu chuyện vua Bảo Đại và lịch sử bánh trong thuyết minh du lịch cũng sẽ làm trải nghiệm thêm hấp dẫn, khơi gợi niềm tự hào về di sản địa phương.
Đẩy mạnh quảng bá và sáng tạo sản phẩm mới: Tiếp tục quảng bá bánh đậu xanh Hải Dương qua nhiều kênh: tham gia những lễ hội ẩm thực trong nước và quốc tế, biên soạn tài liệu giới thiệu song ngữ, mời các chuyên gia ẩm thực, báo chí trải nghiệm thực tế viết bài. Song song, các doanh nghiệp cần nhạy bén hơn với thị hiếu mới: phát triển thêm dòng bánh bổ dưỡng (giảm ngọt, bổ sung vi chất), bánh bao bì mini tiện lợi, hoặc kết hợp bánh đậu xanh với các đặc sản khác (ví dụ: bánh đậu xanh kẹp vải thiều Thanh Hà…). Những sản phẩm mới lạ này nếu làm tốt sẽ thu hút giới trẻ và tạo sức sống dài lâu cho nghề bánh truyền thống.
Nâng cao chất lượng nguyên liệu và tiêu chuẩn sản xuất: Chính quyền địa phương có thể hỗ trợ liên kết với vùng trồng đậu xanh nguyên liệu đạt chuẩn (VietGAP) để đảm bảo nguồn cung đậu xanh ổn định, chất lượng cao cho các cơ sở. Đồng thời, tăng cường hướng dẫn, thanh tra các hộ sản xuất tuân thủ quy trình vệ sinh an toàn thực phẩm. Việc áp dụng hệ thống quản lý chất lượng (như ISO, HACCP) cho các doanh nghiệp lớn cũng nên khuyến khích, giúp bánh đậu xanh đáp ứng yêu cầu xuất khẩu và chinh phục thị trường khó tính. Chất lượng nguyên liệu và quy trình chuẩn mực sẽ là nền tảng quan trọng để bảo tồn uy tín trăm năm của đặc sản.
Giáo dục và truyền thông văn hóa địa phương: Đưa nội dung về lịch sử và ý nghĩa bánh đậu xanh vào các chương trình ngoại khóa ở trường học địa phương, hoặc lồng ghép trong bảo tàng, nhà văn hóa tỉnh. Thông qua đó, lớp trẻ Hải Dương hiểu và trân trọng hơn di sản quê hương, từ đó có ý thức giữ gìn. Các hoạt động cộng đồng như cuộc thi làm bánh đậu xanh, hội chợ Tết bán đặc sản quê nhà… cũng nên được tổ chức định kỳ. Mỗi người dân Hải Dương chính là một “đại sứ” giới thiệu bánh đậu xanh – khi họ tự hào và sẵn lòng kể câu chuyện về món bánh này cho du khách gần xa, giá trị văn hóa của bánh sẽ được lan tỏa và bảo tồn bền vững.

Tóm lại, bánh đậu xanh Hải Dương là kết tinh của lịch sử, văn hóa và tinh hoa ẩm thực vùng đồng bằng Bắc Bộ. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của đặc sản này đòi hỏi sự chung tay của cả cộng đồng – từ người thợ làm bánh, doanh nghiệp, chính quyền đến từng người dân. Bằng những giải pháp đồng bộ trong gìn giữ truyền thống, nâng cao chất lượng và quảng bá sáng tạo, bánh đậu xanh Hải Dương hoàn toàn có thể giữ vững danh tiếng “đặc sản đất Việt” và vươn xa hơn nữa trong tương lai, xứng đáng với vị thế biểu tượng văn hóa ẩm thực mà bao thế hệ đã gây dựng

Tài liệu tham khảo:

Hương Giang, “Đặc sản bánh đậu xanh Hải Dương,” VnExpress (2017).
Việt Hoa, “Bánh đậu xanh Hải Dương,” Báo Thái Nguyên (2010).
Thanh Thanh, “Bánh đậu xanh Hải Dương – Tự hào hương vị quê hương,” Truyền hình Du lịch VOV (2023).
Phạm Anh, “Bánh đậu xanh Hải Dương lọt tốp 10 đặc sản quà tặng nổi tiếng Việt Nam năm 2017,” Báo Dân tộc và Miền núi (2017).
Hoàng Ngân, “Bánh đậu xanh Hải Dương ở đất phương Nam,” Báo Hải Dương (2022).
PV, “Xin nước Đền Giếng làm bánh đậu xanh (thương hiệu Tiên Dung),” Báo Hải Dương (2020).
Trần Hải, “Bánh đậu xanh hương vị dừa Rồng Vàng Hoàng Gia,” Báo Nhân Dân (2021).
Vĩnh Quân – Tiến Bảo, “Sản phẩm đầu tiên của Hải Dương được trao chứng nhận OCOP 5 sao,” Kinh tế & Đô thị (2024).
Đỗ Phương, “Bánh đậu xanh Hoàng Gia là sản phẩm đầu tiên của Hải Dương đạt OCOP 5 sao,” Báo Pháp luật VN (2024)
Minh Hường, “Hải Dương đề nghị công nhận bánh đậu xanh thành thương hiệu quốc gia,” Báo Bắc Giang (2022)